Bayram AKTAŞ   11952751

             KUR’AN’IN ANLAŞILMASINDA ESBAB-I NUZUL’UN ROLÜ

        Esbabı nüzul : Nüzul ortamında meyadana gelen bir hadiseye ve Hz. Peygamber’e yöneltilmiş bir soruya, vuku bulduğu günlerde, bir veya daha fazla ayetin, tazammun etmek, cevap vermek veya hükmünü açıklamak için inmesine vesile teşkil eden ve vahyin nazil olduğu ortamı resmeden hadiseye denir.

o   Esbab-ı nuzul bilgisi, Kur’an-ı Kerim’in nuzul ortamının asli bir unsurudur. Kur’an-ı Kerim’in anlaşılmasında gerekli bir bilgi olarak değerlendirilmiştir. Başlangıçta esbabı nuzul tefsir ilmi ile eşdeger tutulmuş ve Tefsir ilmi esbabı nuzulu bilmekten ibarettir  denilmiştir.

o   Esbabı nuzul hakkında aslı kaynak sahabidir . Çünkü onlar o ortamda bizzat yaşamışla,yaşanan olaylara canlı şahit olmuşlardır. Ayrıca Kur’an-ı Kerim’i öğrenmeye aşırı önem verip sonraki nesillere aktarmayı kendilerine vazife bilmişlerdir.

o   Esbabı nüzul bilgisi sahabeye, müşahade ettikleri ortamda insani yapıp etmelerin sonucunda inen ayet ve o ayetle gelen hükümlerin sebeplere bağlanması yeteneğini kazandırmıştı. Bunun anlamı onların Kur’an ilmini ,onu hayata tatbik etme usulu ile birlikte örgenmiş olmalarıdır.

o   Sahabe her ayetin nuzul sebebini bilme gibi bir iddiada bulunmamıştır.Aynı şekilde her ayeti tefsir edebilme gibi de bir iddiaları olmamıştır.

o   Esbabı nüzul ilmi nakli ilimlerdendir . Dolayısıyla bilgin sahabiler tarafından tabilere öğretim yoluyla sözlü olarak aktarılmıştır.Yani yazılı hale gelmeden önce Kur’an-ı Kerim’i anlama yolunda bilinmesine pek önem verilmiş bir ilimdir.

o   Esbabı nuzul ilminin doğuşu ve gelişimini Kur’an ilimlerinin doğuşu ve gelişimi esnasındaki bütünlük içersinde ele almak gerekir.

o   Kur’an’ı kerim’in indiği dönemde sözlü kültürün egemen olduğu Arap toplumunda başta şiir olmak üzere bir çok edebi üründe sebep sonuç ilişkisi kullanılmaktaydı. Birçok edebi ürün, bir sebep sonucu vucud bulmuş olmaktadır . Arap, bir darbı meseli veya şiiri onların var oluşuna sebep olan hadiseye benzeyen her  sosyal ve psikolojik durum ve ortamda hatırlamakta ve söylemekteydi.

o   Bir ayetin nüzul sebebini ancak o ayetin nüzulunu bizzat müşahede edenlerden öğreniyoruz. Ayrıca sebeplerini yakından bilip bunlardan bahsedenlerden rivayet veya sema yoluyla nakil ve izah etmeninde caiz olduğunu anlıyoruz.

o   Sahabeden gelen tefsir rivayetleri, sebebi nüzul bilgisi gibi rey ve ictihada girmeyen alandan ve gramer ,belağat gibi re’y ve ictihada giren alandan gelmektedir.

o   Sahabenin re’yi ,izahı sıradan bir kimsenin izahı gibi değildir. Vahiy çağında yaşadıkları için ancak onların vakıf olabilecekleri bir karineyle bu izahı yapmış olabilirler.  

o     Hadis mecmualarında, tefsir ve tarih kitaplarında geçen rivayet cümlesi kalıbı ile sebebi nuzulun kavramı arasında bir bağ vardır ve bu önemlidir. Sebebı nüzulun kavramsal tanımı ile rivayet sigaları arasında bir bağ vardır ve bu bağ mutlaka kurulmalıdır.

o   Rivayet siğalarını iki ana başlık altında incelemek mümkündür.

A)     sebep ifade etmede nass olan rivayetler.

B)      sebep ifade etmede nass olmayan rivayetler.

o      Esbab-ı Nuzul rivayetlerinin tasnifi.  Vurudu itibariyle’tasnif etmek. Kur’an ayetlerinin bir kısmı bir sebebe binaen nazil olmuştur. Ekserisi ise bir sebebe mebni olmaksızın nazil olmuştur.

o     Hadis usulu kriterleri uygulanarak yapılan tasnif.

 A)Rivayetlerden biri sahih , diğerleri sahih değildir.

B) İki rivayette sahihdir .arasında tercih sebebi vardır

C) İki rivayette sahih, tercih sebebi yoktur. Cem etmek mümkün.

D) ) İki rivayette sahih, tercih sebebi yoktur.Cem mümkün değil.

TAADDÜD MESELESİ: Rivayetlerin arasını te’lif edemeyen veya birini tercih edecek sebep bulamayan alimlerimiz, bu ayetler için nüzulun teaddüd ettiği tezini ileri sürmüşlerdir.

a)      Nüzul sebebinin teaddüdü : Sebebin teaddüd edebileceğini kabul etmekle, nazil olan ayetlerin tekrar tekrar indirilmiş olduğu kabul edilmiş olmaktadır. Yani ayetin nüzulu tekerrür etmiştir.

b)      Nüzulun teaddüdü: Bir hadise sebebiyle birden çok ayeti kerimenin nazil olması manasına gelmektedir.

          Tefsir nakille başlamış ve bu alanda nakil dışında fazladan bir şey yapılmamıştır. Bu durum ilk zamanlarda az sayıda rivayetin olduğunu ortaya koymaktadır.  Zamanla bu rivayetler coğalmış ve genişlemiş zamanla da sağlam olmayan rivayetler de aralarına karışmıştır. Bu durumdaki tefsir rivayetleri hakkında ve haliyle esbabı nüzul rivayetleri ile de ilgili tenkitler yapılmıştır. Bazen bu tenkitler bütün bu sahayı kapsayacak şeklde yapılmıştır. Örneğin Ahmed b. Hanbel (241/885 ) Üç seyin senedi ( aslı ) yoktur. Tefsir, Melahim, Meğazi.

           Sıddıkı’nin hadis tarihi açısından ele aldığı meğazi rivayetleri konusunda söyledikleri Ahmed b. Hanbel’in sözünü açıklamktadır. Buna göre Ahmed b. Hanbel tefsir rivayetlerinin meğazi rivayetleri gibi ilk Müslümanların umumi sohbet konularından biri olarak serbest bir tavırla rivayet etmelerini tenkit etmektedir.

        İlk dönemde tefsirle eşdeğer tutulan esbabı nüzulun Kur’an-ı Kerim’i anlamada en önde gelen Kur’an ilimlerinden olduğu aşikardır.