T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
İLAHİYAT FAKÜLTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEMEL İSLAM BİLİMLERİ (TEFSİR)
ANABİLİM DALI
İyilik nedir
Hazırlayan Ögrenci: Murat KALKAN
Öğrenci No: 21922729
Ders Adı: Esbab-ı Nüzul I
Prof. Dr. Ahmed Nedim SERİNSU
ANKARA 2021
İyi kelimesi; İstenilen, beğenilen, yerinde, yararlı, uygun
bir biçimde, kötü karşıtı, hayırlı, ahlaklı gibi anlamlara gelir. Ahlak
felsefesinin temel kavramı olarak: Ahlaksal değer, ahlaksal olanın olumlu ana niteliğini
gösteren özel kavram; ahlakça değerli olan (karşıt kavramı: kötü)[1]
tanımlamaları da yapılmıştır. İyilik ise
İyi olma durumu, salah, karşılık beklenilmeden yapılan yardım, kayra, lütuf,
kerem, ihsan, inayet, sağlığı yerinde olma durumu, esenlik gibi anlamlara
gelir.[2]
“iyi” yahut “iyilik” kelimesi Arapça’da “hayr” kelimesinin
karşılığı olarak kullanılır. “hayr” ise sözlükte “iyi olmak, iyilik etmek,
üstün olmak, üstün kılmak” gibi anlamlara gelen hayr kökünden
masdar-isim olup “iyi” yahut “iyilik” mânasında ve şerrin karşıtı
olarak kullanılır (Lisânü’l-ʿArab, “ḫyr” md.). “Mal ve servet” mânasına
da gelen hayr ayrıca “en iyisi, daha iyisi”, şer de “en kötüsü, daha kötüsü”
anlamında ism-i tafdîldir. Râgıb el-İsfahânî hayrı “akıl, adalet, fazilet ve
faydalı nesne gibi herkesin arzuladığı şey” diye tanımlar (el-Müfredât,
“ḫyr” md.)[3]
Sokrates, “iyi”yi ahlaklığın özü olarak kabul eder. Ahlak
felsefesinde ise şu anlamlarda kullanıllır : a. (Skolastikte) Tanrı’nın istemiş
olduğu dünyadaki varIık düzenine uyum . b. (Kant'ta) istencin, İçerik bakımından
değil de, yalnızca ahlak yasasınca belirlenmiş olan biçimsel niteliğidir.[4]
İyilik, yaratılışta insan doğasında var olan yeteneklerin
başında gelir. Ancak her potansiyel yetenekte olduğu gibi, insandaki iyilik
potansiyelinin de geliştirilmesi ve işlenmesi gerekir. Çünkü insan, doğumundan
itibaren yakın ve uzak çevresinden aldığı desteklerle varlığını sürdürür. Sosyolojide
sosyalleşme olarak adlandırılan ve yaşam boyu devam eden söz konusu çevresel
destek süreci, bireyin kişiliği üzerindeki toplumsal etkilerin de temel
belirleyicisidir.[5]
[1] Bedia
Akarsu, Felsefe Terimleri Sözlüğü “iyi” Maddesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
1975, s. 101; TDK Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/ iyi#1
(16.11.2021).
[2] A.g.md., https://sozluk.gov.tr/
iyilik#1 (16.11.2021).
[3] MUSTAFA
ÇAĞRICI, "HAYIR", TDV İslâm Ansiklopedisi,
https://islamansiklopedisi.org.tr/hayir#1 (16.11.2021).
[4] İrfan Fidan,
İbn Miskeveyh’te iyilik, (Yüksek Lisans Tezi), Kayseri: Erciyes Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019, s.9.
[5] İhsan
ÇAPCIOĞLU, “Bireysel ve Toplumsal Boyutlarıyla İslam’da ‘İhsan’ Erdemi”, Ankara,
International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), December, 2018;
4(2): 640-649.
Dersin Adı: ESBAB-I NÜZUL
Dersin Hocası: Prof. Dr. Ahmet Nedim SERİNSU
Hazırlayan: Mustafa ACAR/21922730
İyilik nedir, iyilik yapmak nedir?
İyilik, kelime anlamı olarak
“faydalı olan, karşılıksız yapılan güzel şeyler” gibi anlamlara gelmektedir. Çoğu
zaman kötülüğün karşıtı olarak da tanımlanan iyilik birçok din ve felsefe
konuları tarafından ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Dini olarak iyilik
kavramı, “hayr” ve “sevap” gibi kavramlar ile paralellik gösterirken, felsefi
olarak ise, seçim yapmakta olan birinin en faydalı olan seçeneği seçmesi olarak
değerlendirilmektedir.
İslam âlimleri iyiliği genel
itibariyle “sevap” kısmında değerlendirilmiştir. Müslümanların yapmış oldukları
hayırlar, sevaplar, iyiliğin dini tanımını bizlere vermektedir. İslam dinindeki
“sevap” ve “hayr” kavramlarının temel önceliği, insanların fayda görmesi,
toplumun refahının artması, toplumsal düzenin oluşması gibi fayda odaklı
şeylerdir. Kuran-ı Kerim’de “hayr” başta mali fedakârlıklar olmak üzere her
türlü yardım severlikleri ifade eden bir anlamda kullanılması ve bu tür
faaliyetlerin teşvikini telkin etmesi, Müslüman toplumlarının ilk kuruldukları
andan itibaren aralarında güçlü dayanışma ruhu gelişmesine öncülük etmiştir. Kimi
İslam âlimleri ise, iyilik kavramının sadece manevi nitelikte olduğunun ve bu
dünya için değil ahiret için yapılan şeylerin iyi olduğunu ifade etmiştir.
Felsefi bakış açısından ise, birçok
filozof farklı bakış açılarına sahiptir. Karl Marx gibi Kimi filozoflar, iyilik
yapmadaki amacın kişinin kendi mutluluğu ve hazzının ön planda olmasından yana
olduğunun düşünürken; Aristo gibi, kimi filozoflar ise düşünerek ve akıl ile
hareket edilen bir yaşamın iyiliğin zirvesi olacağını, mutluluk ve hazza
“bilmek” ile ulaşılabilineceğini belirtmiştir.
İyilik geniş bir kavramdır ve
yaşam, hayırseverlik, mutluluk, sevgi ve adalet ile çok yakından ilgilidir.
İyiliğin tanımı ile ilgili birçok farklı görüş olsa da temelinde insana ve
inşalara faydalı olması bilerek ve kasıtlı olarak birine ve birilerine zarar
vermenin zıttı olarak değerlendirilmiştir.
En kapsamlı ve sağlıklı iyilik
tarifi ise Hz. Muhammed’in hadislerinde zikredilmiştir ki: “kendine yapılmasını
istemediğini başkasına yapma” şeklindedir. Empatinin çekirdeği de bu anlayış
değil mi?
----------------------------------------------------
Mehmet Akif ÖZDEMİR
Öğrenci numarası:
20922777
İyilik nedir?
İyilik imandır, Allah için sakınmaktır, kaliteli infakta bulunmaktır, yardımlaşmak ve dayanışma içerisinde olmaktır (2/177, 189; 3/92; 5/2; 58/9) Dolayısıyla, dünyada iyilik, bu küreyi cennete dönüştürme çabasıdır. Ahirette iyilik, dünyayı cennete çevirme çabasının ebedi cennetle karşılık görmesidir.