Dersimiyde de işlediğimiz üzere Fuat Sezgin Hoca , Ebu Ubeyde Ma‘mer b. el-Müsenna’nın (h.209) Mecâzul-Kur’an’ı üzerine çalışırken İmam Buhari’nin (h.256) el-Camiu’s-Sahih el- Muhtasar min Umuri Rasulullah eserinde bu kitaptan çokça alıntı yaptığını fark etmiştir. Ardından Sahih-i Buhari üzerine yaptığı tetkiklerde bu eserin her ne kadar bir hadis kitabı olsa da içerisinde filolojik açıklamaların bulunduğunu tespit etmiştir. Sezgin araştımasının sonucunda Buhari‘nin yazılı kaynaklardanda yararlandığını ve bunları çok iyi bir şekilde kullandığını tespit etmiştir. Ayrıca Buhari‘nin isnadın öneminin ikinici derece önemli olduğunu, ve sadece Mecazul Kur’an eserinin dışında Ferra’nın Meanil Kur’an eserindende alıntılar yaptığını ispat etmiştir. Sonuç olarak bakıldığında Buhari eserini sadece bir muhaddis olarak değil Kur’an’daki kelimeleri dil bilimsel açıdan izah etmek için tefsir eserlerinden yararlanmıştır. Sadece Tefsir değil Fıkıh ve Siyer gibi kaynakları kullanarak şah eseri ve gözde eser olan Sahih’ini telif etmiştir. Disiplinlerarası çalışmaya ve bilginin bütünlüğü kavramlarına verilecek en büyük örneklerden biri Buhari‘dir. Genel olarak bilinenin dışında aslında onun nasıl bir ilmi boyutu olduğunu, ayrıca salt rivayet nakilcisi olmadığını anlamış oluyoruz. Eser sonuç olarak Buhari’nin kendinden önce yazılan ve bu yazılı hadis edebiyatına dayandığını delilleriyle ortaya koymaktadır. Bu anlamıyla hocamızın hadis alanına ait Yazılı Rivayet Teorisi önemli bir kırılma noktasıdır ve oryantalist düşünceye karşı bir reddiye mahiyetindedir. Önceki ödevimdende öğrendiğim gibi, ilimler ancak paralel okuma ve disiplinlerarası çalışmalar vasıtasıyla doğru anlaşılabilir. Büyük Alimlerden olan Buhari‘ninde buna ne denli mahir olduğu ve disiplinlerarası çalışma ile eserini telif ettiği anlaşılmaktadır.

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---

   Eserleriyle kendisini tanıdığımız el-Câmi eseriyle gönüllerde taht kuran değerli müfessir, muhaddis ve fukaha İmam Buhari Hazretleri. Hadis rivayetlerini titizlikle derleyip hayatını ilme, İslama ve anlama adayan, rivayet derlemelerini âle’l-ebvâb metoduyla düzenleyip şeri’ fıkhını ortaya koyan, bâb başlıklarını seçtiği ayetlerden oluşturarak kıymetli fıkhını bize aksettiren müfessir. Döneminin -farklı alanlar olarak anladığımız- ilimlerini bir bütün olarak düşünen, anlayan ve eseriyle hayata taşıyan İmam Buhari Hazretleri müfessirliğini bu bütünlük üzerinde kurgulamıştır diyebiliriz.

  İmam Buhari Hazretleri döneminin hadis ilminin içinde tefsir müktesebatının işlenmesi geleneğine bu şekilde yeni bir bakış katmıştır. Yani bu düzenleme ve kategoritesiyle dirayetini göstermiştir. Ayrıca günümüze ulaşmamış et-Tefsirul Kebir isimli tefsir eserinide zikretmemiz gerekir.

    El-Cami adlı eserinden binden fazla tefsir rivayeti mevcuttur. Bunların 540 tanesi Kitabu’t-tefsir bölümünde zikreder. El-Cami eserine tam bir tefsir nazariyle bakamasakda 114 bab başlığı ile 114 sureye yer vermesi müfessir özelliğini gözler önüne serer. Ayetlerin tefsirine dair doğrudan ve dolaylı açıklamalar yaptığını görürüz.  Lügavi açıklamalar, müteşabih ayetlere açıklamalar, mensuh ayetlere açıklamalar, 600 yakın sebebi nüzul rivayetleri, kıraat farklılıkları ve bazı işari yorumlarıyla müfessir kimliğini gösterir.

      İmam Buhari Hazretlerinin müfessir kimliğini daha iyi anlamamız için el-Cami’sine daha yakından bakmamız gerekir. Vahyin başlangıcıyla ilgili bölümü ve rivayetleri ilk olarak  el-Cami’nin başına koyması ne kadar büyük bir müfessir olduğunu bizlere gösterir. Zira vahiy olgusu anlaşılmadan ne Kur’an-ı Kerim ne de onun canlı örneği Hz. Peygamber anlaşılamazdı. Aynı şekilde ameller niyetlere göredir hadisini de eserin en başında zikrederek muhataplarını ihlas ve samimiyet ölçüsüne yani ahlaki olana davet etmiştir. Sonrasında ise amel bölümüyle bizlere muazzam bir fıkıh göstermiştir. Niyetler sahih bir şekilde vahyi anlamak, vahiy bilgisiyle hayatı yorumlamak ve anlamak, bunları amellerle hayata geçirmek iman için hayatidir. Bu girişiyle aslında Buhari Hazretleri bir müfessir olarak bizlere metodunu ve fıkhını sunmuştur. Vahiy, ahlak(ihlas ve samimiyet), İman, amel ve bilgi beşgeni. Aynı şekilde eserin tevhid bölümüyle bitmesi İslamın tekliğine ve yaşama aksettirilmesine güzel bir işarettir. Ayrıca kitabın son bab başlığı kıyamet gününde amellerin tartılmsıdır. Ölüme, dirilişe ve hesap gerçekliğine olan vurgusunu buradan anlayabiliriz. Ayrıca eserini şu hadisle bitirdiğini görüyoruz. “Allahın sevdiği iki kelime mizanda ağır, sözde hafif olan: SubhanAllahi ve Bihamdihi, SubhanAllahil Azim’dir.”

 Son söz olarak yüce zikirleri bizlere hatırlatarak zihnindeki hayati bakışını bizlere sunmuştur.

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---

 

AYSUN VELİ / 20932723

 

         

BİR MÜFESSİR OLARAK İMAM BUHARİ HAZRETLERİ

 

Hadis eserlerinde müstakil olarak tefsir bölümleri oluşturma âdeti İmam Buhârî ile başlamıştır. Hadis eserlerinde yer verilen tefsir bölümlerinde ayetler, bab başlığı şeklinde zikredilmiş, ardından ayetlerle ilişkili görülen hadisler nakledilmiştir. Bu şekilde tertiplenen babların yekûnundan tefsir bölümleri teşekkül etmiştir. Hadis eserlerinde tefsir bölümleri oluşturma faaliyetinin, tefsir geleneğinden bağımsız olarak geliştiği ve hadisleri tasnif etme çabasının doğal bir sonucu olduğu ifade edilmektedir.

İmam Buhârî, halk arasında Ṣaḥîḥ-i Buḫârî diye şöhret bulan bu eserini 600.000 kadar hadis arasından seçerek on altı yılda meydana getirdiğini, her bir hadisi (veya babı) yazmadan önce mutlaka boy abdesti alarak iki rek‘at namaz kıldığını söylemiştir.

Bir hadis kaynağı olan el-Câmiʻu’s-Sahîh, eserde yer alan rivayetlerin sıhhat değeri kadar bölüm ve bâb sistematiği, tercemelerde yer alan bilgiler, lugavî izahlar, fıkhî değerlendirmeler gibi farklı hususiyetlere sahiptir. Bu hususiyetler arasında eseri dönemin kaynakları arasında bir adım öne çıkaran nokta, tefsire dair içerdiği bilgiler ve Kitâbu’t-tefsîr bölümüdür. O, Kitâbu’t-tefsîr’deki tercemelerinde tefsire dair bilgiler aktarmaktadır. Diğer taraftan hem eserinin bütününde hem de ilgili bölümde, hadisleri, düşüncesini izhar edecek bir şekilde seçmesi ve tertip etmesi de onun diğer hadis çalışmalarındaki tefsir bölümlerine göre bir farklılığı olarak vurgulanabilir.

Musannef eserlerin geleneksel yapıları göz önüne alındığında, Buhârî’nin, Sahîh’inde kişisel görüşlerine yer açma imkânları üreten bir musannif olduğu görülür. Buhârî, Kitâbu’t-tefsîr’de bu uygulamasını, tercemelerde, çoğu tefsir rivayetlerinden müteşekkil bir takım bilgileri vererek ve rivayetleri de kişisel kanaatlerini belli edecek tarzda tertip ederek ortaya koymaktadır.

İmam Buhârî’nin tercemelerde kişisel görüşlerini doğrudan ya da dolaylı olarak serdetmesi eserine büyük bir farklılık kazandırmış, onun bu yönü sonraları “Fıkhu’l-Buhârî alâ terâcimihî” (İbn Hacer, Hedyu’s_sârî, s. 13.) şeklinde ifade edilmiştir.

İmam Buhârî’nin Kitâbu’t-tefsir’deki tercemelerde verdiği bilgileri iki başlık altında ele almak mümkündür:

1-Kelime İzahları: İmam Buhârî’nin kelime açıklamaları ile ilgili uygulaması sadece Kitâbu’t-tefsîr’le sınırlı değildir. Kelime izahlarına eserinin hemen her bölümünde rastlanmaktadır. Onun Kur’an kelimeleriyle ilgili dilsel malumatı aktarma konusundaki arzusu, eserini aynı kulvardaki diğer eserlerden farklılaştırmış ve neredeyse bir hadis kitabına ilişkin geleneksel beklentilerin dışına çıkarmıştır.

İmam Buhârî, Kitâbu’t-tefsîr’de her bir sureye ayrılan bölümlerin genellikle ilk babında ilgili surede geçen bir takım kelimelerin izahlarını toplu olarak yapmaktadır. Bunun yanı sıra pek çok babda, verdiği ayetlerin hemen ardından kelime açıklamalarına da yer vermektedir. Mesela, Bakara suresine ayırdığı bölümün ikinci babında birçok kelimenin anlamına bir arada işaret eder. Mücahid’in, شياطينهم إلى ifadesini “münafık ve müşriklerden olan arkadaşlarına”, بالكافرين محيط ifadesini “Allah kâfirleri toplayacaktır”, صبغة ifadesini “din” ve الخاشعين على ifadesini “gerçek müminlere” şeklinde açıkladığını nakleder. Aynı zamanda İmam Buhârî, herhangi bir kelimeyi izah ederken, zaman zaman o kelimenin diğer surelerdeki benzer kullanımlarına da işaret ederek bütüncül bir bakış sergilemektedir.

2- Tercemelerde Naklettiği Tefsir Rivayetleri: İmam Buhârî bazen tercemelerde ayetlerin anlaşılmasına katkısı olabilecek tefsir rivayetleri nakletmektedir. Naklettiği rivayetler, doğrudan ayetlerin izahını amaçlayan, Hz.Peygamber’den, sahabeden  ve tabiûndan gelen bilgilerdir. İmam Buhârî’nin Kitâbu’t-tefsîr’de naklettiği sahabeye nispet edilen tefsir rivayetlerinin hemen hepsinin İbn Abbas’tan geldiği görülmektedir.

İmam Buhârî’nin bablar altında topladığı rivayetlerin, bab başlığıyla uyumu yanında, kendi aralarında anlamlı bir bütün oluşturdukları da söylenebilir. Kuşkusuz bu durumun tek tek bütün bablar için tespiti detaylı bir araştırmayı gerektirir. Yine de pek çok babda hadislerin tertibi ile bab başlığında ifade edilen düşünce arasında bir uyumun var olduğunu rahatça söyleyebiliriz.

Sonuç olarak Buhari'nin bu eserinde hem bab ile hadislerin uyumunu hem de hadislerin kendi aralarındaki uyumu ve bunların anlamlı bir biçimde tertibi konusunda önemli bir çabası vardır. Bu durum onun, sadece rivayetleri nakletmeye izin veren, yorumlara yer bırakmayan bir yapı içerisinde kişisel görüşlerine alan açma uygulaması olarak görünmektedir. Bunu da en somut olarak İmam Buhari'nin "fıkhı" diye kavramsallaştırdığımız Kitabü't-Tefsir'in  "bab" başlıklarında görmekteyiz. Böylece bilginin bütünlüğü, bir muhaddis, bir müfessir ve aynı zamanda bir fakih olan İmam Buhari'de müşahhas hale gelmiş bulunmaktadır.

 

 

 

 

 

 

 

 

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---

Bir Müfessir Olarak İmam Buhârî Hazretleri

İmam Buhârî, ale’l-ebvâb türde tasnif ettiği eseri ile ilimler tarihinde büyük bir şöhrete ulaşmıştır. Bu hadis eserine "Kitabu't-Tefsîr” adında bir bölüm eklemiştir. Eserinde yer alan ana bölümleri kitap, alt bölümleri ise bâb olarak adlandırmıştır.

Buhârî, tercemelerinde birtakım bilgiler aktarmıştır. Kitabu’t-Tefsir’de yer alan tercemelerinde de ağırlıklı olarak kelime izahlarına dair bilgi vermiştir. Her sureye ayrılan bölümlerin altında surede yer alan bazı kelimelerin izahlarını toplu bir biçimde yapmıştır. Tüm ayetleri veya ayetlerde geçen tüm kelimeleri ele almamıştır.

Filolojik tarzda kelime izahlarının yanında ayetlerin anlaşılmasına yönelik rivayetler de aktarmıştır. فقه البخاري في تراجيمه  sözü, Buhârî’nin fıkhının yani anlayışının tercemelerinde yer aldığını göstermektedir. Aslında müellifin, hadis kitabı içerisinde kendi bak-gör anlayışını yansıtmış olduğunu ve bir tefsir faaliyetinde bulunduğunu anlamak mümkündür. Bazı ayetleri verdiği bab başlıklarının altında kullandığı hadis rivayetleri onun tefsir anlayışına ışık tutmaktadır. Rivayetleri verirken kimi zaman sened kullanmamış, قال فلان diyerek ilgili rivayeti aktarmıştır. İmam Buhârî nüzul döneminden aktardığı rivayetlerle o anın fotoğrafını yansıtmaktadır. Rivayetleri kendi fıkıh anlayışına göre ayetle bağlantı kurarak aktarmıştır.

Netice itibariyle bu eser bir oku-düşün-anla-yaşa ürünüdür. Dönemin ihtiyaçlarını bilen ve kendine has bir tarzı olan Sahih-i Buhârî, tarih boyunca olduğu gibi günümüzde de son derece meşhur bir eserdir.

 

 

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---

Sümeyye Canbaz 

Tefsir Yüksek Lisans

Hadis Eserlerinde Tefsir Rivayetleri

 

Bir Müfessir Olarak İmam Buhari Hazretleri

 

 

    İmam Buhari Hazretleri ömrünü ilim öğrenmek çabasıyla ilmi seyahatlerle geçirmiştir. Pek çok memleket gezip oradaki ilim sahibi insanlarla görüşmüştür. Tahsilini hadis alanında ilerletmiş, hadis öğrenme ve ezberleme noktasında büyük gayret içerisinde olmuştur. İmam Buhari’nin 1080 muhaddisten hadis yazdığı söylenmiştir. Dönemin gereklerine binaen ve hocası İshak b. Rahuye’nin tavsiyesiyle kaleme aldığı el-Cami ‘u’s-Sahih adlı eserinde ise topladığı rivayetlerin çok azı yer almaktadır. 

    İmam Buhari sağlam bir hadis kültürüne sahipti. İlmi yetkinliğini döneminin alimlerine kanıtlamıştı. Yaşadığı dönemde ortaya çıkan siyasi meseleler yüzünden sıkıntı çekmiş ve memleketinden sürgün edilmişti. Tüm bunlara rağmen ilim öğretmekten geri durmadı. En az kendisi kadar tanınan çok büyük alimlerin yetişmesine vesile oldu. 

    İmam Buhari, sahih hadisleri bir araya getirmekle hadis ilmine çok büyük bir hizmette bulunmuştur. Yüzbinlerce rivayet arasından en sahihlerini seçip el-Cami ‘u’s-Sahih adlı eserinde bir araya getirmiştir. Eserinde dikkat çeken bazı hususlar vardır. İmam Buhari hadislerden elde ettiği fıkhi görüşlerini bab başlıklarında göstermeye çalışmıştır. Bu sebeple “Buhari’nin fıkhı tercemelerinde bulunur.” sözü şöhret bulmuştur. Ayrıca hadis eserinde tefsir için müstakil bir bölüm oluşturma geleneğini de İmam Buhari başlatmıştır. Kitabü’t-Tefsir isimli bu babda 540 adet rivayete yer vermiştir. Bu bölümde ayetleri bab başlığı şeklinde zikretmiş, ardından ilgili gördüğü hadisleri nakletmiştir. Gerekli gördüğü yerde kelime izahlarına yer vermiştir. Mesela Kitabü’t-Tefsir’in dördüncü babında Mücahid’in صبغة ifadesini “din” şeklinde açıkladığını nakleder. Ebû’l-Âliye’nin de , مرض ifadesine “şek, şüphe, لاشية ifadesine “hiç beyazlık yok” anlamını verdiğini belirtir.Bu örneklerden açıkça görüldüğü üzere İmam Buhari’nin dil mantığı yapmakta olduğu ortaya çıkar. Buhari, herhangi bit kelimeyi izah ederken zaman zaman o kelimenin diğer sürelerdeki benzer kullanımını da örnek göstererek bütüncül bir bakış ortaya koyar. 

    İmam Buhari’nin eseri bu açıdan incelendiğinde, Buhari’nin İlimler arası bir bütünlük ortaya koymuş olduğu görülür. Nitekim İslam dünyasında Kuran’dan sonra en büyük ilgiyi gören eserin el-Cami‘u’s- Sahih olmasındaki sebep, İmam Buhari’nin, Adem’den Hatem’e ve kendi çağına kadarki İslami birikime bakışının bu kitapta vücüt bulması olabilir.

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---